BEBASAN

Bebasan  

Unen-unen kang ajeg panganggone mawa teges entar (kias) lan ngemu surasa pepindhan

Adol lenga kari busik	=	Wong dumdum, nanging awake dhewe ora oleh panduman.
Glugu ketlusupan ruyung	=	Kelebon telik sandi (mata-mata : Ind) mungsuh
Ana begjane ora ana daulate	=	Arep nemu kabegjan nanging wurung
Ancik-ancik pucuking eri	=	Tansah duwe rasa kuwatir.
Asu belang kalung wang	=	Wong asor nanging sugih.
Asu munggah ing papahan	=	Ngrabeni tilas bojone sadulur tuwa (kang wis mati).
Barung (mbarung) sinang	=	Nyela-nyela wong kang lagi guneman
Bathang lelaku	=	Wong siji lelungan ngambah dalan kang mbebayani.
Bathang ucap-ucap	=	Wong loro lelungan ngambah dalan kang mbebayani.
Bebek mungsuh mliwis	=	Wong pinter memungsuhan karo wong pinter, nanging sing siji kalah prigel lan kalah kulina.
Beras wutah arang mulih marang takere	=	Samubarang kang wis owah, langka bisa pulih kaya asale.
Dudu berase ditempurake	=	Urun rembug nanging ora gathuk karo sing lagi dirembug.
Bisa ngrangkani kundhi	=	Bisa momong wong kang angel sraten-sratenane.
Dakdhodhoge lawange, dakkinange jambe suruhe	=	Aku kang bakal nglantarake rembugmu marang dheweke, maksude: aku kang bakal nglamarake.
Dicekoki indhing	=	Wong lanang kang tansah manut marang kekarepaning sing wadon.
Dicuthat kaya cacing	=	Ditundhung (dikon lunga) kanthi cara kang banget siya.
Emban cindhe emban siladan	=	Ora padha pangrengkuhe marang siji lan sijine (ora adil).
Gemblung jinurung, edan kuwarisan	=	Ugal-ugalan nanging tansah nemu slamet, durung tau ketanggor utawa nampa alangan.
Gondhelan kolor kathok	=	Wong wadon kang wegah pisah karo sing lanang.
Gondhelan tapih	=	Wong lanang kang wegah pisah karo sing wadon.
Gong lumaku tinabuh	=	Wong kang kumudu-kudu ditakoni.
Gong muni sasele	=	Mriksa prakara mung sara ngrungokake paturane wong siji, dene wong sijine (lawanane prakara) tanpa dititi-priksa.
Gotong mayit	=	Wong telu lelungan ngambah dalan kang mbebayani.
Gupak pulute ora mangan nangkane	=	Nandangi pagawean nanging ora ngrakake kepenake; ngrekasa tanpa pituwas.
Guyonan dadi tangisan	=	Gegojegan, wusanane gawe susah.
Idu didilat maneh	=	Njabel janji kang wis dilairake (ingkar janji: Ind.)
Idu geni	=	-     Apa kang dikarepake utawa diucapake mesthi klakon utawa digugu. -     Kuwasa banget guneme; apa bae kang diucapake dienut wong.
Kadang konang	=	Gelem ngaku sadulur yen sugih.
Kakehan gludhug kurang udan	=	Ngibarate wong kang kakehan omong (umuk) nanging ora ana nyatane.
Kari pinjung	=	Wong wadon kang olehe nglabuhi bojone nganti banget.
Kebak luber kocak-kacik	=	Owah pikirane (edan) jalaran kakehan ngelmu.
Kedhep tesmak	=	Ora kedhep-kedhep panyawange.
Kegedhen empyang kurang cagak	=	Kakehan utawa kagedhen kekarepan kurang sarana.
Kegedhen endhas kurang utek	=	Kedhuwuren panjangkane (ora timbang karo kaanane).
Kejugrugan gunung menyan/kembang	=	Nemu kabegjan utawa nemu rejeki kang gedhe banget.
Kerubuhan gunung	=	Nemu sengsara utawa nemu cilaka.
Kekudhung walulang macan	=	Nganggo aling-aling panggedhe (wong kang duwe panguwasa), supaya gampang keturutan gegayuhane.
Kendhit mimang, kadang dewa	=	Luput saka pengrenahing utawa pialaning liyan, kali sing bebaya, paekaning mungsuh ora bisa tumama.
Kerigen sacindhil abang, caweta sawadone	=	Balamu tokna kabeh tekan bocah-bocah pisan, yen perlu wong wadon kon padha cawetan milu lumawan mrene.
Kerot tanpa untu	=	Duwe panjangka (cita-cita) luhur nanging ora duwe sarana utawa wragad.
Kesasaban tapih	=	Wong lanang kang sarwa kalah karo sing wadon.
Ketapang ngrangsang gunung	=	Duwe panggayuh utawa panjangka kang angel bisane kelakon.
Kocak tandha lokak	=	Wong sugih umuk iku pratandha yen bodho.
Kongsi jambul wanen	=	Nganti umure wis tuwa.
Kurung munggah lumbung	=	Garwa selir/garwa ampil didadekake garwa padmi.
Kutuk marani sunduk	=	Wong kang njarak marang kacilakan.
Lawanan banda	=	Memungsuhan karo wong kang lagi apes
Lidhah sinambung karna binandhung	=	Kabar kang ditampa mung sarana saka gethok tular wae (mung krungu saka kandhane wong liya bae, ora ngerti dhewe).
Madu balung tanpa isi	=	Regejegan padudon prakara sepele.
Malik klambi	=	Mbalik ngiloni mungsuh.
Mbalung gajah	=	Sarwa gagah.
Mbalung peking	=	Sarwa ringkih.
Mbalung sungsum	=	Rumasuk ing sanubari
Mbalung usus	=	Wong kang nduweni kekaprepan kang kendho kenceng.
Mburu uceng kelangan dheleg	=	Ngoyak barang sepele, malah kelangan barang kang luwih gedhe.
Mrojol selaning garu	=	-     Pinunjul ing kawruh lan ora ana sing nandhingi. -     Luput saka bebaya.
Nabok nyilih tangan	=	Namakake panggawe ala sarana kongkonan.
Ngagar metu kawul	=	Ngojok-ojoki supaya gegeran (tukar padu) nanging sing diojok-ojoki ora pasha.
Ngalasake negara	=	Ora manut pranataning Negara.
Ngangsu banyu ing kranjang	=	Maguru, sawise oleh ngelmu, ngelmune ora dipigunakake.
Ngaub awar-awar	=	Ngawula utawa ngayom marang wong mlarat utawa ora duwe panguwasa.
Nggegalak racak, nenangi kremi, ngungkat-ungkat singgat	=	Nggugah kekarepan ala.
Ngiras-ngirus	=	Nindakake pagawean kang baku lan uga pagawean liyane.
Nglungguhi klasa gumelar	=	Kari nemu kepenake. Kabeh-kabeh wis sarwa cumawis.
Ngregem kemarung	=	Momong wong kang angel wewatakane (bisa uga njalari cilaka).
Ngubak-ubak banyu bening	=	Gawe rerusuh ing papan kang tata-tentrem.
Nguthik-uthik macan dhedhe	=	Ganggu gawe marang wong kang wis lilih nepsune.
Ngutuk lor kena kidul	=	Ngandhani (mituturi) sarana ditibakake wong liya.
Nguyahi segara	=	Weweh utawa munjung marang wong sugih, senajan dianggep akeh tur becik nanging ora ana gunane.
Nguyang lara nggenjah pati	=	Njarag ngalami cilaka bisa uga njalari tekaning pati.
Nini-nini paes	=	Nganyarake barang kang wis lawas utawa wis rusak.
Nitipake daging saerep	=	Tetembungane wong masrahake anak wadon marang bojone.
Nucuk ngiberake	=	Wong mertamu disuguhi, sawise mangan sacukupe, banjur mulih mbrekat.
Nututi barang wis tiba	=	Nusuli tetembungan (kasaguhan) kang wis diucapake marang liyan, nusuli rembug anyar.
Nututi layangan pedhot	=	Nututi barang remeh, umpama ketemu ora ana ajine babar pisan.
Nyangoni kawula minggat	=	Ndandani barang kang wis rusak banget, sing sawise didandani banjur rusak maneh lan dibuwang.
Nyugokake bugel kayu sempu	=	Ngajokake utawa njagokake wong kang kurang kapinterane, amarga isih mambu sadulur.
Nyunggi lumpang kentheng	=	Ngrabi wanita putrane wong kuwasa kanthi maksud antuk pangayoman, nanging pangayoman kang ditampa ora sumbut karo aboting tanggungane.
Nyunggi lumpang kothong	=	Munggah drajade nanging ora ana pametune.
Ora ganja ora unus	=	Ora duwe kaluwihan apa-apa. Ora bandha, ora pinter, malah asor budine.
Ora gembung ora irung	=	Mlarat banget, ora duwe apa-apa.
Ora keris nanging keras	=	Ora pinter nanging bisa gawe gelan kang njalari wong liya percaya.
Ora mambu enthong irus	=	Dudu sanak dudu kadang.
Ora seguk ora watuk	=	Ora tau gelem sapa aruh (takon) marang liyan.
Ora uwur ora sembur	=	Ora menehi pawitan bandha lan ora menehi iguh-pratikel kanggo sanguning urip.
Othak-athik didudut angel	=	Wong kang omongane sajak kepenak jebul angel leladenane.
Pandengan karo srengenge	=	Lelawanan karo wong duwe panguwasa.
Pupur sawise benjut	=	Olehe weweka (mbudidaya) sawise ngalami kapitunan utawa panandhang.
Ramban-ramban tanggung	=	Ndakwa wong nanging ora bisa nuduhake utawa nyebutake jenenge wong kang didakwa.
Rebut balung tanpa isi	=	Padudon prekara sepele.
Rebut kemiri kothong	=	Padudon prekara sepele.
Rindhik asu digitik	=	Dhasar wis karep ditari, semrinthil.
Rog-rog asem	=	Mbasakake samubarang kang ora ajeg. Kala-kala akeh, kala-kala sithik.
Rubuh-rubuh gedhang	=	Amung anut grubyug bae, ora krana saka kabisane dhewe.
Sandhing kebo gupak	=	Sesrawungan kang ora becik iku bisa ndadekake ora becik uga.
Sandhing kirik gudhigen	=	Sesrawungan kang ora becik iku bisa ndadekake ora becik uga.
Sedhakep ngawe-awe	=	-     Katone ora tumindak apa-apa, nanging sanyatane wis nglakoni tumindak ala. -     Wis mareni tumindake kang ala, nanging isih kepengin nindakake maneh.
Suduk gunting tatu loro	=	Tumandang gawe sepisan kang ora kebeneran, bisa njalari kapitunan luwih saka sawarna.
Sumur lumaku tinimba		Wong kang kumudu-kudu diguroni utawa dijaluki wuruk.
Tesmak bathok	=	Ora duwe isin.
Timun mungsuh duren	=	Wong ringkih (sekeng) memungsuhan utawa lelawanan karo wong santosa.
Ula marani gepuk		Wong kang njarak marang kacilakan. (Kutuk marani sunduk)
Wastra bedhah kayu pokah	=	Ketaton nganti putung balunge.
Wastra lungse ing sampiran	=	Kapinteran utawa kawruh ora maedahi awit ora tau digunakake/diamalake.
Wedang lelaku tumper cinawetan	=	Bocah karam-jadah (amarga ibune nglakoni zina) dipepindhake barang panas, mula disingkiri dening liyan.
Wis kebak sundukane	=	Wong kang wis akeh banget dosane utawa kaluputane.