PARIBASAN

Paribasan:

Unen-unen kang ajeg panganggone mawa teges entar (kias) lan ora ngemu surasa pepindhan.

Adigang adigung adiguna	=	Ngumukake karosane, kasugihane, lan kapinterane.
Ana adulate ora ana begjane	=	Arep antuk kabegjan nanging wekasane ora sida.
Ana catur mungkur	=	Lumuh (ora seneng) ngrasani alaning liyan.
Anak molah bapa kepradhah	=	Wong tuwa nemu rekasa utawa nandhang susah jalaran pokale anak.
Angon mangsa	=	Golek wektu kang becik utawa golek wektu kang prayoga
Angon ulat ngumbar tangan	=	Ngulat-ulati limpening liyan awit arep njupuk barang darbeke sing dilimpe mau.
Becik ketitik ala ketara	=	Tumindak becik apa dene tumindak ala bakal ketara.
Benceng ceweng	=	Ora gumolong kekarepane.
Blaba wuda	=	Amarga saka banget lomane, awake dhewe nganti nandhang kekurangan.
Blaba wuda	=	Amarga saka banget lomane, awake dhewe nganti nandhang kekurangan utawa rekasa uripe jalaran seneng weweh.
Blilu tau pinter during nglakoni	=	Sanajan bodho sarehne wis tau nglakoni utawa nindakake, mesthi luwih prigel tinimbang wong pinter sing durung tau nindakake.
Blilu tau, pinter during nglakoni	=	Sanajan bodho sarehne wis tau nglakoni utawa nindakake, mesthi luwih prigel tinimbang wong pinter sing durung tau nindakake.
Busuk ketekuk, pinter keblinger	=	Sing bodho ngalami cilaka amarga saka bodhone, sing pinter ngalami cilaka amarga kurang pangati-atine.
Car-cor kaya kurang janganan	=	Ora bisa nyimpen wadi.
Cathok gawel	=	Ora diajak rembugan melu-melu.
Cincing-cincing meksa klebus	=	Ing pangangkah kepengin ngirit nanging malah entek akeh.
Ciri-wanci lelai ginawa mati	=	Cacad (padatan) ala ora bisa ilang nganti tumekane pati.
Crah agawe bubrah	=	Cecongkrahan (tukar padu) iku bisa ndadekake bubrahing paseduluran.
Criwis cawis	=	(diprentah) sajak wegah lan mbantah (madoni), nanging ing batin gelem nglakoni, lan wasanane iya tumindak temenan.
Dahwen ati open	=	Nacad nilan nanging sanyatane dheweke duwe melik.
Desa mawa cara, nagara mawa tata	=	Saben panggonan iku mesthi duwe adat lan tatacara dhewe-dhewe.
Dipalangana mlumpat ditali  medhot	=	Puguh kekarepane, ora kena dipenggak dening sapa bae
Dudu sanak dudu kadang, yen mati milu kelangan	=	Wong liya, nanging yen wong iku nganti nandhang ora kepenak, mesthi dibelani temenan.
Durung ilang pupuk lempuyange	=	Dipadhakake kaya bocah cilik (kang durung ilang pupuk lempuyange).
Durung kebak keselak jujul	=	Durung akeh kawruhe wis kepengin pamer.
Durung pecus keselak besus	=	Durung sembada wis kepengin sing neka-neka, umpamane kepengin omah-omah, lsp.
Embat-embat celarat	=	Nyambut gawe kanthi ngati-ati banget.
Entek ngamek kurang golek	=	Anggone ngunek-unekake sakatoge utawa sakepenake dhewe.
Garang garing	=	Umuk kasugihan nanging sejatine uripe kecingkrangan.
Gayuh-gayuh luput	=	Samubarang panjangka tansah ora bisa kaleksanan.
Giri lusi janma tan kena ingina	=	Cacing bae bisa nggremet nganti tekan pucuking gunung, apa maneh manungsa, mula aja padha ngina marang sapadhaning manungsa.
Gliyak-gliyak tumindak, sareh pikoleh	=	Senajan alon olehe nglakoni, nanging kelakon apa kang dikarepake.
Golek-golek ketanggor wong luru-luru	=	Mbutuhake barang utawa nembung utang marang liyan, nanging sing ditembungi uga uga mbutuhake barang iku lan uga arep utang.
Ing madya mangun karsa	=	lamun ana tengah nggugah semangat.
Ing ngarsa sung tuladha,	=	Yen ana ngarep dadi conto.
Ing wuri handayani	=	Ing mburi ngawekani (nyembadani) sakabehe.
Jajah desa milang kori	=	Lelungan tekan ngendi-endi desa, kutha utawa negara kabeh wis tau ditekani (mbasakake wong kang kerep lelungan).
Jalukan ora wewehan	=	Gelem njaluk ora gelem weweh.
Jer basuki mawa beya	=	Sakabehe gegayuha iku mbutuhake wragad.
Junjung ngeblegake	=	Katone ngalembana nanging sanyatane ngeblegake.
Junjung ngentebake	=	Katone ngalem nanging sanyatane malah ngasorake.
Kalah cacak menang cacak	=	Samubarang apa bae iku kasil lan orane kudu dicoba dhisik.
Katula-tula katali	=	Tansah nandhang rekasa uripe.
Kebat kliwat, gancang pincang	=	Yen olehe nindakake pagawean kanthi kesusu, adate ora kebeneran utawa ora maremake.
Kendel ngringkel dhadhag ora kodag	=	Ngakune pinter nanging sanyatane bodho.
Kenes ora ethes	=	Sugih umuk nanging ora bisa mrantasi gawe.
Kepara-kepere	=	Ora padha pangedume, ana sing kakehan ana sing kesithiken.
Keplok ora tombok	=	Melu ngrasakake seneng nanging ora melu cucul wragad.
Kocak tandha lokak	=	Wong sugih umuk iku pratandha yen bodho.
Kumenthus ora pecus	=	-     Rumangsa bisa nanging ora ana asile. -     Wong kang umuk nanging ora sembada.
Kuncung nganti gelung	=	Wiwit isih bocah cilik nganti tumekane diwasa.
Ladak kecengklak	=	Nemoni kacilakan amarga saka umuke dhewe.
Lambe satumang kari samerang	=	Ngibarate wong kekeselen guneman, amarga kakehan mituturi nanging kabeh pituture ora digubris.
Lengkak-lengkok ora wurung ngumbah popok	=	Bocah wadon ditari omah-omah kawitane ora gelem, wasanane gelem malah klakon duwe anak.
Maju tatu mundur ajur	=	Kabeh budidayane ora ana kasile.
Mbidhung api rowang	=	Jan-jane arep duwe seja ala, nanging api-api arep tetulung.
Meneng widara uleren	=	Tata lair katon apik batine ala banget.
Mikul dhuwur mendhem jero	=	Gawe kuncara asmane wong tuwane.
Mubra-mubru blabur madu	=	Sarwa kecukupan uripe, malah kepara turah bandha donyane.
nabok
Nambung laku	=	Ethok-ethok ora ngerti.
Nyolong pethek	=	Meleset pametheke (luput pangirane).
Obah ngarep kobet ing mburi	=	Pengarep utawa pemimpin iku tindak tanduke lumrahe dienut andhahane.
Obah ngarep kobet mburi	=	Yen wong sing dadi pengarep (pemimpin) gelem tumindak kanthi temenan, andhahane mesthi padha niru kaya mangkono.
Ora ana banyu mili mandhuwur	=	-     Watak-wantune anak adate kaya watak-wantune wong tuwane. -     Tangeh wong mlarat weweh marang wong sugih.
Ora seguk ora watuk	=	Ora tau gelem sapa aruh (takon) marang liyan.
Pecruk tunggu bara	=	Wong diumbar ing papan kang kebak kasenengane.
Pupur sadurunge benjut	=	Jaga-jaga sadurunge nemu alangan.
Rawe-rawe rantas malang-malang putung	=	Samubarang apa bae kang ngalang-alani lan ngreribedi bakal disirnakake.
Rukun agawe santosa	=	Saiyek saeka kapti dadi kasantosane bebrayan.
Sabaya pati sabaya mukti	=	Golong gilig ing sajroning seneng lan susah nganti tumekaning pati.
Sadumuk bathuk sanyari bumi	=	Padudon prekara emah utawa wong wadon lumrahe dilabuhi nganti tumeka pati.
Salah kaprah	=	Senajan salah nanging wis lumrah, mula tetep digunakake bae.
Salah seleh	=	Sing salah bakal kalah.
Sembur-sembur adas, siram-siram bayem	=	Antuk pamujine wong akeh, muga-muga numusi becik.
Sepi ing pamrih rame ing gawe	=	Tumandang gawe tanpa duwe melik apa-apa (ora ngarep-arep diopahi).
Sluman slumun slamet	=	Tansah nemu slamet.
Sura dira jayaningrat lebur dening pangastuti	=	Sanajan sekti mandraguna naming nglakoni tumindak ala, bakal sirna utawa kalah dening kang tumindak becik.
Swarga nunut, neraka katut	=	Begja lan cilakane wong wadon (bojo) gumantung marang sisihane (sing lanang).
Tinggal glanggang colong playu	=	Ngucira ing palagan (mlayu saka paparangan), utawa ora tanggung jawab.
Tulung menthung	=	Katone nulungi nanging sejatine malah gawe rekasa wong sing ditulungi.
Tuna satak bathi sanak	=	Tuna sethithik ora dadi apa anggere bisa tambah sadulur.
Tunggal welat	=	Tunggal bapa biyung
Tut wuri handayani	=	Tansah aweh semangat, njurungake karep.
Undhaking pawarta sudane kiriman	=	Kabar iku lumrahe ditambah-tambahi, dene kiriman iku disuda.
Yitna yuwana lena kena	=	Sing ngati-ati bakal selamet, sing kurang pangati-atine bakal nemu cilaka utawa  sangsara.
Yoga anyongga yogi par	=	Murid nirokake piwulange guru.
Yuwana mati lena	=	Senajan wis maton uripe nanging yen kurang pangati-atine bakal nemu kasangsaran.